Debata na temat tego, która międzynarodowa organizacja powinna odgrywać główną rolę w kształtowaniu globalnych zasad podatkowych, jest kluczowa dla przyszłości sprawiedliwości fiskalnej i stabilności gospodarczej. Na arenie międzynarodowej dominują dwa główne podmioty: Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) i Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Obie instytucje mają odmienne mandaty, członków i podejścia, co rodzi pytanie: kto lepiej nadaje się do ustalania zasad, które mają wpływ na wszystkie kraje świata?
Rola i charakterystyka OECD w kształtowaniu polityki podatkowej
OECD, skupiająca głównie rozwinięte gospodarki, od dziesięcioleci jest nieformalnym forum do wypracowywania standardów w wielu dziedzinach, w tym w obszarze podatków. Jej prace nad przeciwdziałaniem unikaniu opodatkowania przez międzynarodowe korporacje, często określane mianem projektu BEPS (Base Erosion and Profit Shifting), zyskały szerokie uznanie. OECD udało się doprowadzić do konsensusu w wielu kwestiach, takich jak zasady cen transferowych czy wymiana informacji podatkowych. Jednakże, ze względu na swoje skład członkowski, który nie obejmuje wszystkich państw świata, jej decyzje mogą być postrzegane jako narzucone przez grupę bogatszych narodów, co budzi wątpliwości w krajach rozwijających się.
Zalety i ograniczenia podejścia OECD
Główną zaletą podejścia OECD jest doświadczenie i ekspertyza zgromadzona przez lata. Organizacja posiada silne zaplecze analityczne i potrafi skutecznie negocjować kompromisy między różnymi interesami gospodarczymi. Jej inicjatywy, takie jak dwufilarowe rozwiązanie podatkowe dla gospodarki cyfrowej, mają na celu zapewnienie sprawiedliwszego podziału zysków korporacji cyfrowych.
Jednakże, ograniczenia wynikają z reprezentatywności. Kraje rozwijające się, które często są najbardziej narażone na negatywne skutki międzynarodowego planowania podatkowego, mają w OECD ograniczony głos. To sprawia, że globalne zasady podatkowe ustalane przez OECD nie zawsze odpowiadają specyficznym potrzebom i wyzwaniom tych państw, potencjalnie pogłębiając nierówności globalne.
Rola i potencjał ONZ w ustalaniu globalnych zasad podatkowych
Organizacja Narodów Zjednoczonych, jako uniwersalne forum obejmujące 193 państwa członkowskie, oferuje znacznie szerszą reprezentację. Jej mandat obejmuje promowanie współpracy międzynarodowej w rozwiązywaniu globalnych problemów, co naturalnie wpisuje się w potrzebę wspólnego podejścia do kwestii podatkowych. ONZ mogłaby stanowić platformę, na której głos krajów rozwijających się byłby równie silny, co głos krajów rozwiniętych.
Argumenty za przyznaniem ONZ większej roli
Kluczowym argumentem za większą rolą ONZ jest jej demokratyczna legitymacja. Decyzje podejmowane w ramach ONZ, dzięki uniwersalnemu składowi, mogą być postrzegane jako bardziej sprawiedliwe i powszechnie akceptowalne. ONZ mogłaby stworzyć globalny mechanizm ustalania standardów podatkowych, który uwzględniałby specyfikę gospodarczą i potrzeby rozwojowe wszystkich państw. W kontekście walki z nielegalnymi przepływami finansowymi i uchylaniem się od opodatkowania, ONZ mogłaby odegrać kluczową rolę w budowaniu globalnej solidarności podatkowej.
Porównanie mandatu i podejścia obu organizacji
Podczas gdy OECD koncentruje się na harmonizacji polityk gospodarczych i promowaniu wolnego handlu wśród swoich członków, ONZ ma szerszy mandat obejmujący rozwój społeczny i gospodarczy na skalę globalną. W kontekście podatków, podejście OECD jest bardziej techniczne i skupione na interesach gospodarek rynkowych, podczas gdy ONZ mogłaby przyjąć bardziej holistyczne spojrzenie, uwzględniające aspekty sprawiedliwości społecznej i rozwoju zrównoważonego.
Kto powinien mieć ostatnie słowo?
Wybór między ONZ a OECD jako głównym organem ustalającym globalne zasady podatkowe nie jest prosty. Praktyczne doświadczenie OECD w tworzeniu konkretnych rozwiązań jest nieocenione. Jednakże, dla skuteczności i legitymacji tych zasad, konieczne jest szersze zaangażowanie i akceptacja ze strony wszystkich krajów.
Możliwe jest również model hybrydowy, w którym OECD nadal odgrywałoby rolę technicznego eksperta i proponowało rozwiązania, ale ostateczna decyzja i zatwierdzenie należałoby do szerszego gremium, jakim jest ONZ. Taki podział ról mógłby połączyć zalety obu organizacji, zapewniając zarówno profesjonalizm, jak i globalną reprezentatywność, co jest kluczowe dla ustanowienia sprawiedliwego i efektywnego systemu podatkowego w globalnej gospodarce.
